Copyright 2024 - Custom text here

Indice articoli


SU CAMPUSANTU NOU

A is duas pustis de mesu dì, hiant toccau su dispidimentu.
Su sindigu don Antoni - torrau de su sartu prus tardu 'e su solitu - si fiat appena sezziu a pappai. Intendendi is toccus, fiat atturau cun sa cugliera a mes'aria anant' 'e sa 'ucca oberta, e si 'ndi fiat strantaxau tirendisindi de su zugu su pannixeddu scavuendinceddu in mes’ ‘e s'apposentu.
"Grazias a Deus, est arribada s'ora!" Hiat isclamau foras de sei, bessendisinci in s'arruga in manigas de camisa, sen' 'e s'essiri mancu istresciu is mustazzus prenus de bagna.
Dona Cuncetta, sa mulleri 'e su sindigu, fiat istada tres annus in su collegiu 'e is mongias de Santu Giuseppi, e no ddi prasciant is modus de fai cafonis de su maridu, sempiri tramesu e bois e brebeis, no podiat connosciri is maneras zivilis... ma chi assumancu non donessit esemplus malus a is piccioccheddus - chi issa boliat allevai cument' 'e sennoris, saludaus cun respettu de totu sa genti. Eppuru, cust' 'orta, ascurtendi su dispidimentu, (is toccus narànt chi s'accabau fiat mascu), issa puru hiat perdiu sa solita calma. "Piccioccheddus, finei de pappai a bravus! E tui, Marieddu atturadì cumpostu!" E si 'ndi fiat arziada a lestu in peis, zerriendi sa zaracca in cuxina: "Marianna! Movidì e beni a innoi!"
Marianna si fiat incarada de palas 'e sa cortina, istriscinendi is babbuccias.
"Castia tui is sennoricus: deu deppu bessiri luegu!" Hiat nau, arziendisinci 'n sa scal' 'e linna finzas e s'apposent' 'e corcai. In pressi si fiat cambiada de bestiri. Si 'ndi fiat postu unu de color'iscuru - chi ddi fiat parriu cunformi a s'occasioni e si 'nci fiat ghettau a conca su sciallu de pizzu color' 'e cinixu de sa Cungregazioni. Passendi in s'apposent' 'e prandi, hiat donau una straullada a Luiseddu, su pitticu, chi fiat forroghendi cun is didus in su prattu, circhendi su cixiri, e hiat fattu is urtimus avvisus a sa serbidora:
"Finiu de prandi, isciaqua is sennoriccus e dormiddus po duas oras. Intendiu has? Intendiu has?"
'Nci fiat bessida. Sa luxi forti tot'in d'unu dd'hiat alluinada e hiat deppiu serrai is ogus. A lestu hiat furriau in sa cantonada de s'arruga, e passendi in s'umbra or'oru de is domus a manu deretta, si fiat incarrebada facci a Cresia.
Sa porta de sa canonica fiat tumbada. Intrendi, hia' bistu ca fiant giai arribadas tres damas de sa Cungrega, e giai sezzias cun don Emiliu, fiant chistionendi.
"Siat laudau Gesù Cristus!" Hiat saludau dona Cuncetta.
"E insaras: chini est su mortu?" Hiat domandau accostendisì.
Don Emiliu hiat arziau is ogus in artu, oberrendi is brazzus: "Peppi Arrebellu!".
Dona Cuncetta, a intendiri cussu nomini, si fiat fatta sa 'ruxi, sprapeddendi is ogus. "Libera nos Domine!" Hiat isclamau; e si fiat lassad'arrui in sa cadira, chi dd'hiant accostau is ateras Damas.

In su mentris, in sa saba de is reunionis de su Comunu, don Antoni, totu intiaulau, non podiat atturai firmu, andendi e benendi in mesu 'e is cadiras ghettadas a pari.
"Deppiat morri propriu cuss'ereticu! S'arrubiu prus arrubiu de totu sa 'idda, deppiat capitai!"
Su barracellu fiat curtu a zerriai is assessoris, e calincunu giai fiat cumenzendi a 'ndi approviai.
"Bàh, mellus Peppi Arrebellu che unu de nosus... Ohu, sunt casi casi tres mesis chi su campusantu nou est prontu. No podeus abettai aterus tres mesis..." Hiat nau su maist' 'e scola, assessori anzianu. E hiat sighiu a chistionai finzas a cunvinci is aterus chi - boliri o no boliri - fiat mellus unu mortu arrubiu oi, chi unu timorau de Deus, mortu cras.
"Andat beni. Insaras, est po cras a mengianu. E chi non manchit nemus!" Hiat avvertiu su sindigu, acuzzendi sa boxi.
"Tui" - hiat nau a su maistu - "penza a portai tot'is piccioccheddus de scola. E tui e tui" - hiat sighiu a cumandai castiendi is aterus duus assessoris - "arregordaisì de fai donai su bandu po avvisai totu sa popolazioni... E tui" - hiat finiu, faendi sa boxi prus acuzza cun d'una oghiadura imperiosa, puntendi su didu a su barraccellu, firmu accant' 'e s' 'enna - "Tui curri e avvisa su vicariu ca s'interru est fissau po cras a mengianu, in pompa magna. De pustis, bai a caserma e avvisa s'appuntau de benni subitu a innoi. E a pressi, happu nau! E non t'abarris perilì e perilà. In dexi minutus ti bollu torrau! Currendi ses?"
Su barraccellu si fiat toccau sa visiera de sa berritta, e si fiat postu in caminu traghendi, su prus a lestu chi podiat, is noranta chillus chi pesada e sa gamb' 'e linna - sa sua dd'hiat lassada a sa patria in is filus spinaus de su Carso.
"Nosus si torraus a biri custu merì, a pustis cenau, in su bar de Crisantemu", hiat finiu don Antoni, lassendisì cun is assessoris.

In s'interis, in su magasinu, Gasparru, Aristarcu e Reimundu, is tres consilleris de s'opposizioni, fiant discutendi animadamenti anant' 'e unu litru de binu nieddu.
"Deu nau chi toccat a s'astenni, po chi si scippiat chi nosus protestaus!"
"Ma cali protesta? Su mortu est nostu!"
"Custu est craru. Arrebellu est nostu e s'interru si ddu faeus nosus. E sen' 'e preidi!... A nosus si toccat a istai in prima fila, a innantis; e su cumiziu po inaugurai su Campusantu ddu faeus fai a s'onorevoli nostu."
"Beni nau, chi su sindigu e su preidi si bolint fai bellus cun unu mortu nostu, gei 'nd' hant a cabai!... Su mortu est nostu e issus si deppint cunformai a nosus e sighiri s'interru avatu.
"Toccat a mandai subitu telegramu a sa federazioni. Su cumiziu ddu depeus fai nosus, sinunca cussus hant a teniri sa facci de contai chi Arrebellu fiat de sa razza insoru..."
Gasparru miràt a culu de ogu e sonàt cun is larvas, sciaquendisì sa 'ucca a dognia buffada de binu.
"Ehi, ehi, bella frigadura dd'is hat donau Arrebellu, morrendi" - 'nci ddi fiat bessiu a mesu boxi.
Is cumpangius hiant assentiu, accinnendi cun sa conca.

Croccaus in su lettu, a is dexi de notti, don Antoni e dona Cuncetta ancora no fiant arrennescius a pigai sonnu.
A mericeddu, su Vicariu don Emiliu fiat beniu a ddus avvisai chi is feminas de Peppi Arrebbellu hiant zèdiu e lassau su mortu a is autoridadis, in cambiu de unu baullu de castangia inforrada e lucidada e de unu carru mortuariu po unu interru in pompa magna e unu sussidiu dognia tanti de s'ECA. Po tanti, is arrubius fiant staus estromittius de 'ognia derettu de teniri su capudu de sa quistioni: meris de beniri a sa missa, de sighiri su corteu, ma atturendisì in coa.
Su campusantu nou fiat su bantu e s'onori de don Antoni. Hiat fattu beniri unu geometru de foras po misurai e preparai totu. Sa bidda, allarghendisì, no teniat ateru logu che in basciura, e is domus, giai de meda, hiant superau su campusantu becciu. Su nou, si fiat penzau de ddu fai attesu cincuxentus metrus, appizzus de Cuccur' 'e Perdaxus, in una tanca espropriada a unu pastori. A pustis de un' annu, su progettu fiat histau approvau e s'onorevoli suu, cun dus o tres biagius a Roma, hiat otteniu su finanziamentu.
Mentri fiant faendiddu, cun su muru mannu a giru a giru e sa cappella, is pastoris, torrend'a bidda cun is brebeis, e is messajus, cun sa marra a coddu, si firmànt a curiosai. E don Antoni prontu a ddis arregordai ita bolit nai una bona amministrazioni comunali: "Castiai! Arrazz' 'e campusantu bellu! No est unu mediori su ddu biri? Sa cappella seus faendidda totu de marmuri. Biau adessi, su primu chi 'nc' heus a interrai, ca s'hat a podi pausai is ossus in d'unu sprendori aicci! Bieis, totu meritu de su partidu nostu e de s'onorevoli nostu... Arregodaisiddu!"
Messajus e pastoris s'abbarrànt a castiai e penzànt: "Giai troppu mannu e bellu po una bidda cument' 'e sa nosta, unu campusantu aicci..."
Candu s'impresa 'nd' hiat tirau bigas e trais e hiat carrigau totu paris muradoris e ajnas in su camiu, su Consillu comunali si fiat reuniu subitu e hiat deliberau de dd'incingiai a su primu mortu - e si fiant fattus puru is nominis de is prus malandaus de bidda. 'Nd' hiant contau cincu, chi, segund'issus, fiant accant' 'e s'accabai e no hiant siguramenti a biri sa fini de s'annu. Su primu, fiat Anselmu su sagrestanu: chi no bessiat prus, andat in Cresia a s'apprapidu, de unu cunfessionali a s'ateru. Un'ateru fiat Gesuminu, pensionau de sa gherra contras a Menelik. Pustis, Antiogu su maccu, chi biviat in d'una barracca de cruccuri foras de bidda: faiat su pedidori e biviat circhendi erbas de prus de cent'annus, a s'arregodu de sa genti. Un'atera ancora, fiat sennora Rosina, ajaja de su maist' 'e iscola, martura e maladia a su coru, e giai una pariga de bortas su vicariu dd'hiat portau s'Ollu Santu. Po urtimu, beniat su prus becciu de totu sa 'idda: su canonigu don Aristodemu chi de medas annus bessiat setziu in una cadira a rodeddas, totu sciarpau, sceti cun su soli 'e beranu, tragau de sa nebodi bagadia.
Sa morti de Peppi Arrebbellu nisciunus si dd'abettada. E don Antoni, su sindigu, fiat furriendisì de una parti a s'atera de su lettu, pensendi a cussu dimoniu ch' hiat fattu sa trassa de si morri totu 'nd' unu, in su mellus tempus de sa vida sua, po dispettu e rancori, po ddi fai perdiri sa facci cun is elettoris. Oramai sa cosa fiat fatta e sa cosa fatta - cumenti narat su diciu - est prus forti de su ferru... E Peppi Arrabbellu, arrubiu o grogu chi fessit, hiat a essiri accumpangiau de totus is autoridadis paradas e hiat a essiri interrau cun su discursu de su sindigu e de s'onorevoli biancu.
Dona Cuncetta, a ogus obertus, torràt a passai a una a una is cosas de s'in cras.
"Posta dd' has, in su telegramu, s'ora prezisa?" Hiat demandau sen' 'e si girai a su maridu, ch' intendiat iscidu.
"Ma candu mai? Po chini m'has pigau? A is nois oras in puntu s'onorevoli arribàt".
"E a s'interru, cumenti heus andai? In macchina o a pei?"
"Custu no ddu sciu... heus a biri, candu adessi su momentu".
"Deu hia a nai ch'est mellus in macchina... E tui hast a essiri in macchina cun issu, no est berus?"
"Beh, cument' 'e sindigu, hiat a deppi essiri..."
"Chi ddu est postu, no ti scaresciat is pippius..."
Po unu pagu si fiant abarraus cittius, frimus, a facci a susu, castiendi sa bovida, in su scurìu appena appena sclarìu de sa luxi 'e sa ruga, chi passat in sas schinniduras de is portellitus de sa ventana.
"E approntau dd'has su discursu?"
"Est giai belle e prontu de un'annu... Prusaprestu: sa bestimenta scura, pronta est?"
"Pronta hiat a essiri!? Non dd'has bista ingunis, in sa cadira, a pei de lettu?... E is consilleris, avvisaus totus sunt istaus?"
"Avvisaus. Deu seu penzendi a Monsignori. Hat a beniri? Ita t'hat nau su vicariu?"
"Chi, si no ddi bessint segamentus de conca, hat mandau a nai chi gei non hat a mancai".
"Insaras, is macchinas hant a essiri duas..."
"Nou, tres: ses scarescendi sa de su veterinaiu..."
"Ei... Speraus chi is piccioccheddus de scola no bengiant scurzus e mali postus! Si dd'happu nau craru e tundu a su maistu: chi no portant crapittas, po cras, torranceddus a mandai a domu".
"Speraus chi totu andit derettu..."
Si fiant torrau a cittiri.
Hiat tirau levanti totu sa dì; in s'apposentu ci fiat una basca 'e morri'.
Don Antoni si 'ndi fiat bogau is mudandas, ca ddi fiant attaccadas a is nadias, totu sudadas. Appustis, si fiat spostau in su lettu, circhendi logu friscu, e agattau si ddui fiat assentau cun recreu.
Dona Cuncetta, ca dd'hiat intendiu movendisì, hiat allonghiau una manu po ddu toccai, ma 'ndi dd'hiat tirada de pressi, cumenti chi essiri toccau fogu.
"Molentazzu attreviu, in d'una notti aicci, pensendi a cussas cosas..." Dd'hiat reprendiu issa de mala manera.
"Ma ita dimoniu ti ses posta in conca?" - Hiat murrungiau issu - "is mudandas, mi 'ndi ddas happu liadas ca tenia basca..." E cu' a susu hiat serrau is ogus po pigai sonnu.

S'accumpangiamentu si fiat moviu de praza 'e Cresia, a is dexi de mengianu.
Beni postu, aintru 'e su baullu de castangia afforrau, in sa lettiga parada in mes' 'e Cresia, Peppi Arrebellu, apustis de is funzionis, hiat deppiu abettai ateras duas oras sa benida de Monsignori e de s'Onorevoli.
Is piccioccheddus de scola si fiant arroscius de abarrai in prazza, asut' 'e su soli, e si fiant sezzius in terra totus a una cedda, a s'umbra de unu muru, gioghend' a cuaddus fortis. Calincunu, po si difendi de su capusquadra, chi donàt corpus de manigu de stendardu a conca a traimentu, hiant cumenzau a fai gherra a puntadas de pei e corpus de guidu. Dd'hiant bogau cos' 'e fai a su maistu, totu aggiagarau, zerriendi e scutullendi a fusti cussus dimonius pudescius, sen' 'e respettu nimancu po is mortus.
Finalmenti, fiant' arribadas, una a palas de s'atera, is duas macchinas.
S'Onorevoli si fiat portau avattu sa mulleri, unu schissiu de femina totu fragosa e prena de oreria, cadenellas e cadenazzus, cun una conca de pilus brundus che pall' 'e trigu , chi andàt trottoscendisì asuba de una pariga de crapittas artas de non si podiri cumprendi cumenti mai no 'nd' arruessit. Is hominis dd'hiant accostada fraga fraga, castiendidda disigiosus, gosendisì cantu prus podiant su fragu bellu e istrangiu chi bogat. E si regordant is bisitas chi fadiant a casinu, candu, in su militari, ddus lassànt bessiri in libera uscita.
Monsignori, appena cabau de macchina, hiat beneditu in pressi sa genti ingenugada e fiat'intrau in Cresia, passendi a frusia in su tappetu arrubiu, su passadroxu approntau, po s'appuntu, de is Damas de Caridadi.

Duncas, a is dexi, s'interru si fiat moviu de prazz' 'e Cresia cun totu s'accumpangiamentu. A inantis, sa Cunfraria de sa Bona Morti cun sa Grusci Manna; sighiant is pippius de s'asilu cun is mongias, precedius de dus angiuleddus morittus a abas azullas e a bestiri arrosa - fiant staus sceberaus su fillu de su sindigu e su fillu de s'appuntau, ca fiant resurtaus is prus bellixeddus; beniant pustis is piccioccheddus de scola, cun su maistu in mesu, a fusti, arropendi a innui totu arribada.
Sa carrozza mortuaria - una Millecentu a furgoni, beccia, adattada - andàt a lentu zicchirria zicchirria, cun is coronas appunciadas a is lìngius, una po parti, in su lingiu a deretta cussa chi portada scrittu s'Amministrazioni Comunali e, in s'ateru lingiu, sa corona tot'arrubia de graveglius, naràt: "Is cumpangius po regordu".
Apustis de is musicantis, a pei, beniat su sindigu, in mesu a s'Onorevoli e a Monsignori, e avat' 'e s' Arrettori, is Damas de Caridadi, is parentis e, unu pagheddu a distanzia, totu sa bidda.
Is arrubius, una bintina in totu, intimoriggiaus e allacanaus po sa presenzia de Monsignori, e manchendi su punteddu de s'Onorevoli insoru, chi si fiat fattu sostituiri cun unu zapuzzu de federazioni, sighiànt a urtimu, serrendi s'accumpangiamentu, cun sa bandera arrubia mesu cuada, imboddicada a sa maniga - penzendi de dda sboddicai a sa torrada, cantendi s'Internazionali, po pariggiai is contus cun is Requiem e torrai sa pillotta a is santicus.
Su levanti fiat torrau a moviri, sulendi callenti. Su mori po andai a Cuccur' 'e Monti fiat meda in arziada. E in s'urtima furriada su Millecentu hiat cumenzau a sturridai, firmendisì. Don Antoni, cun prontesa de spiritu, hiat zerriau una pariga de piccioccus a spingi.
Mancànt si e no centu metrus a s'intrad' 'e campusantu nou, a cancell'obertu, candu totu in d'unu si fiat bistu bessendindi aggiagarau e fattu Nicodemu, s'interramottus. De attesu, si bidiàt sciamiendi is brazzus e ghettendi izzerrius, cumenti chi dd' hessit spizzulau s'argia.
Is de s'accumpangiamentu, ispantaus, si fiant firmaus. Is musicantis si fiant cittius. Totus fiant atturaus siddius. Insaras si fiant cumenzaus a cumprendiri is fueddus de Nicodemu, currendi a brinchidus:
"Est tot'arrocca, perdeu!... No fait!... Manc'a dirimitta fait... Tot'arrocca... Ci bolint bombas, perdeu!..."
Sa beridadi fiat apparia crara in unu lampu: s'impresariu furisteri hiat fattu su campusantu nou in mes' 'e sa rocca, appena appena coberta de terra. Po sgavai una fossa ci hiat essiri boliu una pariga de quintaris de dirimitta.
Don Antoni si fiat fattu de dognia colori - dd'hiant deppiu poderai is assessoris po no s'arrui. Monsignori e s'Onorevoli, passau su primu momentu de imbarazzu, cumenti chi no fessit suzediu nudda, hiant pigau a tussiri e a si castiai pari pari cun arrisixeddus.
Tot'in d'unu, sene chi nisciunus essit moviu fueddu, s'accumpangiamentu si fiat girau facci a bidda, torrendi a movi asiu asiu a su campusantu becciu.
E aicci fiat finiu su contu: is arrubius fiant benius a essiri in prima fila e hiant attaccau a boxi manna s'Internazionali, e nisciunus, mancu s'appuntau, hiat tentu s'animu de ddus fai cittiri.

Questo sito utilizza cookie per migliorare la tua esperienza e offrire servizi in linea con le tue preferenze. Chiudendo questo banner acconsenti all’uso dei cookie.